Nasze zęby a upływający czas. Cz. 1
Tak jak z biegiem lat nasz organizm się starzeje, starzeją się również nasze zęby. Musimy mieć na uwadze, że jama ustna nie jest środowiskiem neutralnym. Zęby poddawane są przez całe nasze życie działaniu substancji o różnej kwasowości i zawartości cukru, a w przypadku niewystarczającej higieny również czynników bakteryjnych i produktów ich przemiany. Nie możemy więc oczekiwać, że zęby od momentu pojawienia się w jamie ustnej aż do później starości będą nienaruszone i w bardzo dobrym stanie. Zwłaszcza jeśli pacjent ze swojej strony nie będzie wykazywał starań w tym kierunku.
Najbardziej powszechną chorobą cywilizacyjną jest próchnica. Wiadomo, że nieleczona doprowadza do degradacji zęba. Jeżeli z jakichś przyczyn nie zostanie podjęte leczenie, pacjent taki ząb/zęby najprawdopodobniej utraci. Nadal niestety istnieje przekonanie, że jeżeli są to zęby w odcinku, którego nie widać, niekoniecznie trzeba je leczyć czy - w przypadku braków zębowych - uzupełniać. Wspominam o tym nie bez powodu.
Trzeba wiedzieć, że zęby nie są sztywno zamocowane w wyrostu zębodołowym, a w szparze ozębnej przy pomocy różnego rodzaju więzadeł - i mają możliwość ruchu. W przypadku utraty jakiegoś zęba, te przeciwstawne na zasadzie tzw. fenomenu Godona wysuwają się w kierunku luki, a boczne ulegają przesunięciu, przechyleniu czy obrotowi w zależności od tego, jak silna jest kość, w której te zęby są umocowane, jakiego rodzaju siły na nie działają oraz jakie pacjent ma nawyki zgryzowe i zwarciowe. Jeśli utracimy ząb i jest to ząb tylny, zaczynają się w sposób bardzo powolny pojawiać zmiany zgryzowe i zwarciowe pod postacią tzw. węzłów urazowych. To zęby, które zaburzają płaszczyznę zgryzu w wyniku np. wysunięcia (wspomniany już efekt Godona). Taki ząb w ruchach, które wykonujemy podczas mówienia, gryzienia czy połykania śliny stanowi dla zgryzu przeszkodę. Nasz mózg tak zaczyna sterować układem żucia, by w sposób często przez nas niezauważalny tę przeszkodę omijać. Nie jest to bez wpływu na pozostałe zęby, które zaczynają się ścierać, często w innym odcinku niż w pobliżu utraconego zęba.
Wraz z każdym brakiem zęba zanika również wyrostek zębodołowy. Jeżeli jest to jeden ząb, pacjent w wyglądzie nie zauważy zmiany od razu. Jeśli jednak po danej stronie braków jest więcej, z czasem możemy zaobserwować brak podparcia dla mięśni budujących twarz i zapadnięcie się jej w danej okolicy. To jest proces, który z biegiem lat postępuje. I staje się widoczny.
Sam ząb też się starzeje. U osób starszych możemy np. zauważyć pionowe pęknięcia szkliwa. Przez te maleńkie szczeliny z łatwością penetrują barwniki, które dostają się z pokarmu czy składowych śliny. Pacjent zauważa nagle, że jego zęby są ciemniejsze, pożółkłe, z brązowymi liniami pionowymi, których kiedyś nie miał. Warto też zaznaczyć, że nasza zębina z biegiem lat również robi się ciemniejsza. Zębina to tkanka, która stanowi zrąb zęba, jego największą część, więc to ona głównie determinuje jego kolor.
Każdy okres życia dla naszych zębów i przyzębia ma swoje newralgiczne momenty. Przykładowo u dzieci/młodzieży możemy mieć do czynienia z zaostrzeniem zmian w obrębie przyzębia w okresie dojrzewania i zmian hormonalnych. Dla kobiet ważnym etapem szczególnie obciążającym dla zębów i przyzębia jest ciąża. W tym czasie mogą pojawiać się zmiany w obrębie dziąseł; stają się one bardziej przekrwione, rozpulchnione, krwawiące, co również jest związane z procesami, które zachodzą w organizmie kobiety. Kiedy wchodzimy w dojrzałość (około 35-40 roku życia) nasze zęby również powinny podlegać szczególnej kontroli, bo w tym okresie często zaczynają rozwijać się różnego typu nieprawidłowości w obrębie dziąseł i przyzębia (np. w wyniku powszechnego dziś ścierania zębów pod wpływem stresu).
Trzeba podkreślić, że na wygląd zębów w dojrzałości i starości składają się nawyki, które pacjent wyrobił sobie przez całe życie. Również nałogi takie jak palenie papierosów mają na pewno wpływ na stan naszego uzębienia. W tym przypadku trzeba szczególnie zwracać uwagę na stan błony śluzowej u palacza, bo pojawiąjące się zmiany mogą stanowić stany przednowotworowe. Takiego pacjenta należy wnikliwiej kontrolować, aby w razie czego móc zapobiec rozwojowi choroby.
Jak zadbać o zęby, by posłużyły nam jak najdłużej w zdrowiu i dobrej kondycji?
Przeczytaj 2. część artykułu dr Katarzyny Pakosz